Hoe pak je zo’n cabaretvoorstelling aan?
Ik heb ruim veertig uur voorbereiding in deze voorstelling gestoken. De tekst stond vooraf niet vast, ik moest me richten op de hoofdlijnen. Een aantal onderwerpen en woordgrappen waren min of meer bekend. Enkele vertalingen heb ik getoetst bij een collega-tolk. Vervolgens heb ik een aantal doven uit mijn netwerk mee laten kijken en heb me zo goed als het kon voorbereid.

Is er een gebaar voor de titel: ‘Eh…’?

Jazeker. In de Nederlandse Gebarentaal kun je ontzettend veel uitdrukken, soms zelfs meer dan in het Nederlands. Het komt ook wel voor dat je met een gebaar duidelijk moet maken wie-wat-doet-bij-wie en op wat voor manier.

Heb je eerder op het toneel gestaan?
Karin Bloemen was een van de eersten waarmee ik een bijzondere samenwerking op mocht bouwen. Verder tolkte ik Najib Amhali, Jörgen Raymann en Howard Komproe. Richard Groenendijk en Claudia de Breij staan nog hoog op mijn lijstje, vooral omdat ik weet dat hun voorstellingen goed zullen vallen bij het dove publiek.

Hoe vertaal je een grap, is dat extra lastig?
Dat ligt aan de soort grappen. Het zal duidelijk zijn dat doven visueel zijn ingesteld. Als een grap ook visueel om te buigen is, zonder het karakter ervan te veranderen, dan is het ‘zo gepiept’. Maar tijdens cabaretvoorstellingen gebeurt er op humoristisch vlak veel meer. Er komen typetjes in voor, uitspraken, intonaties, woordspelingen en dergelijke die een extra appel op je vertaalvaardigheid doen. Dat was bij Brigitte een enorme klus.

Gaat er wel eens een grap door gebaren de mist in?
Ongetwijfeld. Zo zal het ook gebeurd zijn dat iets door de vertaling misschien net wat grappiger overkwam voor het dove dan voor het horende publiek. Maar mijn streven is altijd om voor iedereen een volwaardige, gelijkwaardige en toegankelijke voorstelling te maken.

Wat vertaal je en wat niet, waar ligt de focus? 

Ik streef ernaar om alles en op meerdere niveaus te vertalen. De focus ligt primair op het overbrengen van de inhoud en vervolgens is er ruimte voor de gelaagdheid van emoties, humor enzovoorts.

Hoe vertaal je emoties die alleen in de stem te horen zijn?
Mimiek is een grammaticaal onderdeel van de gebarentaal. Er is een gebaar voor ‘boos’, maar hoe boos iemand is en hoe iemand dat uit, met allerlei gradaties, wordt allemaal weergegeven in mimiek en houding.

Heb je een grappige anekdote over jouw werk als gebarentolk?
Heel, heel, héél lang geleden tolkte ik in Rotterdam. Echt heel erg lang geleden. Nog langer. Bij een vertaalopdracht bij een architectenbureau aldaar was mijn eerste associatie bij het woord bestek: mes en vork. Ik wist niet dat men de bouwtekeningen bedoelde. Niet veel later verstond ik durexwoningen i.p.v. duplexwoningen...

Lees het complete interview op ssbu.nl 

In het filmpje hiernaast zie je een kort voorbeeld van hoe Sebastiaan de woorden van Brigitte Kaandorp vertaalt in Nederlandse Gebarentaal. 

De eerstvolgende voorstelling met gebarentolk in Stadsschouwburg Utrecht is ‘Annie de musical’ op zondag 3 mei. Deze wordt vertaald door Daan Heimans. Lees op onze website hoe Daan Heimans te werk gaat bij het vertalen van een musical.

Op de website theatermettolk.nl vind je een overzicht van voorstellingen in heel Nederland, die door een gebaren- en/of schrijftolk worden vertaald. Een schrijftolk is iemand die met een speciaal toetsenbord (bijna) alles uittypt wat er wordt gezegd. De schrijftolk geeft daarnaast ook extra informatie, zoals emoties in de stem, lachen en belangrijke omgevingsgeluiden. Dove of slechthorende bezoekers kunnen deze ‘vertaling’ dan lezen op een tablet.