Bomans voor de smartphone generatie

Regisseur Noël Fischer over Erik of het klein insectenboek
tekst: Yvon van Apeldoorn (met dank aan SPOT Groningen)

lees meer


De voorstelling Erik of het klein insectenboek van HNTjong, onder regie van artistiek leider Noël Fischer, is een hedendaagse bewerking van Godfried Bomans’ klassieke kinderboek, waarin de negenjarige Erik Pinksterblom krimpt tot het formaat van een vlieg en terechtkomt in de wereld van de insecten. Toneelschrijver Jibbe Willems verplaatste het verhaal naar de huidige tijd, waarin vele insectensoorten met uitsterven worden bedreigd als gevolg van klimaatverandering, pesticidengebruik en milieuvervuiling. Noël Fischer, die bekendstaat om haar beeldende aanpak van grensverleggende en ongemakkelijke onderwerpen, verpakt deze urgente boodschap in een muzikale en visueel overdonderende familievoorstelling, met fantastische kostuums, video-animatie, dansende insecten en onvergetelijke karakters.

Je werkte al vaker samen met Jibbe Willems?

“Ja, we hebben echt wel een bond. Toen hij net begon als toneelschrijver hebben we een adaptatie gedaan van een Engels stuk, Spoonface. Sindsdien werken we regelmatig samen. We hebben onder andere Leo en Lena gemaakt, naar het toneelstuk van Büchner, en De Vrekkin, een bewerking van De Vrek van Molière. Zo’n rewrite maken is iets wat gebeurt tussen de schrijver, de regisseur en de dramaturg. Jibbe schrijft de tekst, maar samen bepalen we de opzet: waar gaat het stuk over? Waar willen we dat het over gaat? Wat interesseert het publiek? En in dit geval: hoe kunnen we een nieuwe variatie maken van die ouderwetse Bomans? Welke thema’s zijn gedateerd? 

"Je kunt geen voorstelling maken over de insectenwereld zonder de huidige problematiek erbij te betrekken."

Bomans schreef het boek net na de oorlog, en zelfs in zijn tijd was hij al een beetje ouderwets. Dus daar moest veel aan gebeuren. Maar we hebben ook behoorlijk veel van het verhaal overeind gehouden. Het insectenhotel, de ontmoeting met de slak, het conflict met de wespen; het zit er allemaal in, maar dan net iets gedraaid. Ons insectenhotel is bijvoorbeeld gemaakt van afval. En ons verhaal speelt zich niet af in de mooie natuur, maar gewoon in een plantsoentje; er groeien allerlei planten en grassoorten, maar het ligt ook bezaaid met sigarettenpeuken en lege blikjes. Je kunt geen voorstelling maken over de insectenwereld zonder de huidige problematiek erbij te betrekken. Bijen, die niet meer goed hun voedsel kunnen vinden, vlinders die verdwijnen... hoe gaan opgroeiende kinderen hiermee om? Hoe moeten we ons gedrag als mens re-evolueren? Hoe kunnen we zorgen voor meer milieubewustzijn?”

Als artistiek leider van HNTjong maak je voornamelijk jeugdtheater. Op welke manier is dat anders dan theater maken voor volwassenen?

“Theater maken voor echt jonge kinderen doet een ander appel op je maakvermogen, je moet als regisseur het talent hebben – en dat bedoel ik niet om op te scheppen – om je in de belevingswereld en de fantasie van jonge mensen te begeven en daarin grenzeloos te zijn. En niet te onderschatten wat ze snappen of aankunnen. Kinderen zijn de grote mensen van de toekomst – en dat zijn ze vaak al binnen tien jaar.  

 

Naast jeugd- en familievoorstellingen maak ik ook veel voorstellingen voor jongeren en young-adults. Bij Trojan Wars (een vijf uur durend spektakel, gebaseerd op de Trojaanse oorlog) bestond zestig procent van het publiek uit twintigers en dertigers; jonge mensen die van uitgaan en de uitgaanscultuur houden en die wel naar het theater willen, maar daar iets anders willen beleven dan twee uur taaltoneel. Als maker ben ik voortdurend nieuwe uitingsvormen aan het onderzoeken, omdat de uitingsvormen van vroeger op een bepaalde manier niet meer voldoen, of niet meer volstaan om de gevoelens van nu goed vorm te geven. Daar is een andere mix voor nodig.  

 

De huidige jonge generatie is heel visueel ingesteld. Daarom pakken we in deze voorstelling visueel groots uit: we bouwen een hele fantasiewereld, met decorstukken die naar beneden komen en ondergrondse wormgaten. Op een gigantische videowall speelt een animatie die met de scènes meebeweegt, gemaakt door Catharina Scholten. Dat was een enorme klus, maar het is heel interessant om dit soort technologie te gebruiken voor grote familievoorstellingen. De doorlopende animatie neemt je volledig mee in de illusie van de roadtrip die Erik Pinksterblom maakt.”

En er zit ook dans in de voorstelling?

“Ja, de dansers voegen een fysieke laag toe aan de voorstelling. Dans is natuurlijk heel geschikt om de bewegingen van insecten dynamisch te verbeelden; hoe ze lopen en rollen en over elkaar heen kruipen en drie meter hoog kunnen springen. En we hebben een heus mestkeversballet! Voorstellingen voor kinderen en jongeren moeten niet te statisch zijn. Je kunt het niet meer alleen met taal vertellen. De smartphonegeneratie is gewend aan veel visuele prikkels en snelle montages. De montagetechnieken van film kunnen we natuurlijk nooit evenaren, maar dát hoeft ook niet; theater blijft theater, met de unieke eigenschap dat het live is. Op Netflix kijk je naar iets wat al gemaakt is, in het theater ontstaat het voor je ogen. Geen voorstelling is ooit hetzelfde, omdat er altijd een wisselwerking is tussen het publiek en de performer. Dat is het mooie en spannende van theater. En dat je je als bezoeker realiseert: het doet ertoe dat ik in de zaal zit.”

 

Wat denk je dat Bomans van jullie adaptatie zou hebben gevonden?

“Ik denk dat hij er veel lol in zou hebben gehad. Er is een heleboel veranderd, maar we zijn ook wel heel trouw gebleven aan zijn ideeën en zijn bijzondere personages. Het is echt een feest om deze voorstelling te maken. Dat hele gegeven ‘mens krimpt tot het formaat van een vlieg’ is voor een theatermaker natuurlijk geweldig om helemaal op los te gaan. Om zo’n kleine wereld enorm uit te vergroten, gebruikmakend van alle middelen die je tot je beschikking hebt; decor, video, kostuums... De kostuumontwerper, Sacha Zwiers, heeft eerst een hele fotoverzameling aangelegd van uitvergrote insecten, om te bestuderen. Vervolgens was het de kunst om de artistieke vertaalslag te maken naar kostuums waar de acteurs en dansers ook nog eens in konden rollen en springen. Als je je begint te verdiepen in insecten gaat er een hele wereld voor je open. Vanuit ons educatie-programma hebben we een samenwerking met Naturalis Biodiversity Center in Leiden, waar een immense collectie insecten wordt bewaard. Ladekasten met wel 700 muggensoorten... we hebben in Nederland een van de grootste insectenverzamelingen ter wereld, wie wéét dat nou!?”

Op Netflix kijk je naar iets wat al gemaakt is,

in het theater ontstaat het voor je ogen.

Bomans voor de smartphone generatie

3/15
Klik op het menu voor inhoud en andere functies.

Gebruik de pijlen aan de zijkant om door het magazine te bladeren.
Loading ...